Τι είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών;

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΚΩ) είναι μια πάθηση που επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργούν οι ωοθήκες της γυναίκας. Είναι μια πολύ συχνή κατάσταση και κατατάσσεται ως η συχνότερη ενδοκρινολογική πάθηση των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας.

Σύμφωνα με τους τελευταίους επιστημονικούς ορισμούς, τα τρία κύρια στοιχεία του ΣΠΚΩ είναι:

1. η δημιουργία πολλών, μικρών κύστεων στην ωοθήκες (πολυκυστικές ωοθήκες).
2. διαταραχή στην ομαλή ωοθυλακιορρηξία (δεν απελευθερώνεται το ωάριο από την ωοθήκη με τη συχνότητα που θα έπρεπε).
3. αύξηση του επιπέδου των “ανδρικών” ορμονών (όπως η τεστοστερόνη), ή σημάδια υπερέκκρισης αυτών των ορμονών.

Για τη διάγνωση του συνδρόμου απαιτείται η παρουσία τουλάχιστον δύο από τα τρία παραπάνω ευρήματα.

Τι διαφορά έχουν οι πολυκυστικές ωοθήκες από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών;

Πολυκυστικές ωοθήκες είναι οι ωοθήκες με την παρουσία πολλών, μικρών κύστεων. Σύμφωνα όμως με τον ορισμό που χρησιμοποιείται, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών απαιτεί δύο από τα τρία κύρια ευρήματα (δείτε παραπάνω). Αυτό σημαίνει ότι κάποιες γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες θα έχουν το σύνδρομο (αν έχουν και ένα άλλο εύρημα), αλλά όσες γυναίκες έχουν ΜΟΝΟ πολυκυστικές ωοθήκες (και κανένα άλλο εύρημα) δεν θεωρούνται ότι έχουν το σύνδρομο και η αντιμετώπιση πρέπει να είναι εντελώς διαφορετική.

Ποια είναι τα συμπτώματα του ΣΠΚΩ;

Τα συμπτώματα του ΣΠΚΩ συνήθως εμφανίζονται προς το τέλος της εφηβείας ή στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας των είκοσι. Μπορεί να συμπεριλαμβάνουν κάποια από τα παρακάτω:

• ασταθείς περιόδους ή και σταμάτημα εντελώς της περιόδου
• δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης (εξαιτίας της ασταθούς ωοθυλακιορρηξίας ή της έλλειψης ωοθυλακιορρηξίας).
• υπερτρίχωση, συνήθως στο πρόσωπο, στήθος, πλάτη, γλουτούς.
• αύξηση βάρους
• τριχόπτωση κεφαλής
• λιπαρό δέρμα ή ακμή

Πώς εξηγούνται το προβλήματα γονιμότητας σε γυναίκες με ΣΠΚΩ;

Το ΣΠΚΩ είναι μία από τις συχνότερες αιτίες γυναικείας υπογονιμότητας. Μάλιστα, πολλές γυναίκες ανακαλύπτουν ότι πάσχουν από ΣΠΚΩ όταν προσπαθήσουν να μείνουν έγκυες και δεν το καταφέρνουν.

Σε κάθε κύκλο, οι ωοθήκες απελευθερώνουν ένα ωάριο στη μήτρα. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται ωοθυλακιορρηξία και συνήθως συμβαίνει μία φορά το μήνα.

Εντούτοις, στις γυναίκες με ΣΠΚΩ οι ωοθήκες δεν καταφέρνουν να απελευθερώσουν το ωάριο καθόλου ή το απελευθερώνουν σε αραιά χρονικά διαστήματα, πράγμα που σημαίνει ότι ασταθείς περιόδους, ή δεν έχουν καθόλου περίοδο και έτσι δυσκολεύονται να μείνουν έγκυες.

Υπάρχουν επιπτώσεις από το ΣΠΚΩ αργότερα στη ζωή;

Η παραμονή για χρόνια χωρίς αντιμετώπιση του ΣΠΚΩ μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να εμφανίσετε άλλα προβλήματα υγείας αργότερα στη ζωή σας. Για παράδειγμα, γυναίκες με ΣΠΚΩ εμφανίζουν αυξημένη συχνότητα:

• σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, μια χρόνια κατάσταση όπου το σάκχαρο του αίματος ανεβαίνει σε επίπεδα πάνω από τα φυσιολογικά.
• ανεβασμένη αρτηριακή πίεση και ανεβασμένα επίπεδα χοληστερόλης, που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά.
• κατάθλιψης και διαταραχών της διάθεσης γιατί τα συμπτώματα του ΣΠΚΩ μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την αυτοπεποίθησή και αυτοεκτίμησή σας.
• υπνική άπνοια, στίς υπέρβαρες γυναίκες μπορεί να εμφανιστεί αυτή η διαταραχή του ύπνου που εκδηλώνεται με διακοπτόμνη αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου.
• καρκίνου του ενδομητρίου. Σε γυναίκες που δεν είχαν καθόλου περιόδους για πολλά συνεχόμενα χρόνια ή είχαν λιγότερες από τρείς ή τέσσερις περιόδους το χρόνο, είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις υπόλοιπες να εμφανίσουν καρκίνο του ενδομητρίου (του εσωτερικού στρώματος της μήτρας) αργότερα στη ζωή τους. Ευτυχώς και πάλι, η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο είναι πολύ μικρή και μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με κατάλληλη θεραπεία που να ρυθμίζει τις περιόδους.

Ποια είναι τα αίτια του ΣΠΚΩ;

Τα ακριβή αίτια του ΣΠΚΩ είναι άγνωστα αν και συχνά, αλλά όχι πάντα, εμφανίζει κληρονομικότητα. Το σύνδρομο συχνά συνδέεται με μια διαταραχή των επιπέδων των ορμονών στο σώμα, μεταξύ των οποίων και αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης.

• Αντίσταση στην ινσουλίνη

Η ινσουλίνη, είναι μια ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας και ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Βοηθά στο να “τρώνε” τα κύτταρα του οργανισμού το σάκχαρο του αίματος.Πολλές γυναίκες με ΣΠΚΩ εμφανίζουν αντίσταση του σώματός τους στη δράση της ινσουλίνης. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα αναγκάζεται να παράγει μεγαλύτερα ποσά ινσουλίνης για να ξεπεράσει την αντίσταση αυτή.

Τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης με τη σειρά τους, κάνουν τις ωοθήκες να παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες από τις λεγόμενες “ανδρικές” ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη όμως μπλοκάρει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και εμποδίζει τη φυσιολογική απελευθέρωση του ωαρίου από την ωοθήκη.

Τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης επίσης μπορεί να οδηγήσουν στην αύξηση του βάρους και το αυξημένο βάρος, με τη σειρά του, να προκαλέσει περαιτέρω αύξηση της ποσότητας ινσουλίνης που εκκρίνεται από το σώμα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο.

• Διαταραχή των ορμονών

Σε πολλές γυναίκες με ΣΠΚΩ έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη διαταραχών των επιπέδων διάφορων ορμονών όπως:

• ανεβασμένα επίπεδα τεστοστερόνης, μιας ορμόνης που παρότι θεωρείται ανδρική, παράγεται φυσιολογικά σε μικρές ποσότητες και από τις γυναίκες.
• ανεβασμένα επίπεδα της ωρινοποιητικής ορμόνης (LH), ορμόνης που παίζει ρόλο στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, αλλά εάν είναι σε υψηλά επίπεδα τότε την καταστέλλει.
• χαμηλά επίπεδα της ορμόνης SHBG, μιας ορμόνης που ενώνεται με την τεστοστερόνη και μειώνει τη δράση της.
• ανεβασμένα επίπεδα προλακτίνης (μόνο σε ορισμένες γυναίκες με ΣΠΚΩ), μιας ορμόνης που διεγείρει το μαστό να παράγει γάλα κατά την εγκυμοσύνη.
• Κληρονομικότητα

Έχει διαπιστωθεί ότι το ΣΠΚΩ εμφανίζεται συχνότερα σε κάποιες οικογένειες. Αν η μητέρα, αδερφή ή θεία έχουν ή είχαν ΣΠΚΩ, τότε η πιθανότητα εμφάνισης ΣΠΚΩ είναι μεγαλύτερη. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει κάποιο γενετικό υπόβαθρο που συνδέεται με το ΣΠΚΩ αλλά δεν έχει εξακριβωθεί ποια ακριβώς γονίδια εμπλέκονται.

Πώς μπορεί να θεραπευθεί το ΣΠΚΩ;

Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για το σύνδρομο, αλλά μπορούν να εξαλειφθούν τα συμπτώματα. Οι θεραπευτικές επιλογές διαφέρουν γιατί κάθε γυναίκα εμφανίζει διαφορετικά συμπτώματα του συνδρόμου.

• Αλλαγή τρόπου ζωής

Το πρώτο και πολύ σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση του ΣΠΚΩ αν είστε υπέρβαρη, είναι να προσπαθήσετε να χάσετε βάρος, να βάλετε την άσκηση στη ζωή σας και να τρώτε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή. Πολλές φορές, απώλεια και μόνο του 5% του βάρους μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων και να επαναφέρει τακτικές περιόδους.

• Φαρμακευτική θεραπεία

Υπάρχουν διάφοροι φαρμακευτικοί τρόποι για να θεραπεύσουμε τα διάφορα συμπτώματα του ΣΠΚΩ. Η επιλογή πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε γυναίκας. Οι διάφορες φαρμακευτικές επιλογές περιγράφονται παρακάτω:

Ασταθείς ή καθόλου περίοδοι

Το αντισυλληπτικό χάπι μπορεί να βοηθήσει στην ρύθμιση της περιόδου αλλιώς μπορούμε να χορηγήσουμε προγεστερόνη σε χάπια για να έρθει περίοδος αν δεν έχει εμφανιστεί για πάνω από τρείς μήνες.

Έτσι, θα μειωθεί και ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του ενδομητρίου που σχετίζεται με την απουσία περιόδου για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σε ορισμένες γυναίκες, ειδικό σπιράλ με προγεστερόνη, που τοποθετείται εντός της μήτρας, μπορεί επίσης να βοηθήσει αλλά έτσι δεν θα εμφανίζονται περίοδοι.

Προβλήματα γονιμότητας

Με θεραπεία, οι περισσότερες γυναίκες με ΣΠΚΩ καταφέρνουν να συλλάβουν. Ένα φάρμακο που ονομάζεται κλομιφαίνη είναι συνήθως η πρώτη θεραπεία που συνιστάται σε γυναίκες με ΣΠΚΩ που θέλουν να μείνουν έγκυες. Αυτό το φάρμακο μπορεί να βοηθήσει στην απελευθέρωση του ωαρίου από τις ωοθήκες.

Σε περίπτωση που η κλομιφαίνη δεν βοηθήσει, ο συνδυασμός με ένα άλλο φάρμακο που ονομάζεται μετφορμίνη έχει διαπιστωθεί ότι είναι χρήσιμος. Η μετφορμίνη, είναι φάρμακο που μπορεί να μειώσει τα επίπεδα ινσουλίνης και σακχάρου του αίματος σε γυναίκες με ΣΠΚΩ. Εκτός από το να βοηθήσει στην ωοθυλακιορρηξία, η μετφορμίνη μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση τακτικών περιόδων, να μειώσει την πιθανότητα αποβολής, αλλά ακόμα και να μειώσει τα επίπεδα χοληστερόλης και να μειώσει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας. Έτσι, η μετφορμίνη είναι χρήσιμη τόσο για γυναίκες με ΣΠΚΩ που θέλουν να μείνουν έγκυες όσο και σε αυτές που δεν είναι πρώτη τους προτεραιότητα.

Αν δεν μπορείτε να μείνετε έγκυες ούτε με το συνδυασμό κλομιφαίνης/ μετφορμίνης, τότε θα πρέπει να προχωρήσουμε στη χορήγηση μιας άλλης κατηγορίας φαρμάκων, των γοναδοτροπινών για τη διέγερση των ωοθηκών.

Στις σπάνιες περιπτώσεις που οι φαρμακευτικές μέθοδοι δεν αποδώσουν, υπάρχει μια χειρουργική μέθοδος γίνεται λαπαροσκοπικά και αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών στην ωοθήκη. Η επέμβαση αυτή γίνεται πια πολύ σπάνια μιας και οι φαρμακευτικές μέθοδοι είναι συνήθως πολύ αποτελεσματικές.

Ανεπιθύμητη τριχοφυΐα και τριχόπτωση

Για την περίπτωση που η ανεπιθύμητη τριχοφυΐα είναι σημαντικό πρόβλημα υπάρχουν φαρμακευτικοί τρόποι για να βελτιώσουν τα συμπτώματα.

• ορισμένα είδη αντισυλληπτικών με ειδική, ελάχιστα ανδρογονική δράση
• οξική κυπροτερόνη
• σπιρονολακτόνη
• φλουταμίδη
• φιναστερίδη

Αυτά τα φάρμακα λειτουργούν μπλοκάροντας τη δράση των “ανδρικών” ορμονών, όπως η τεστοστερόνη και ορισμένα μειώνουν και την παραγωγή τους από την ωοθήκη.

Κρέμα με τη φαρμακευτική ουσία εφλορνιθίνη μπορεί να μειώσει την εμφάνιση ανεπιθύμητης τριχοφυΐας αν και τα αποτελέσματα αργούν να εμφανιστούν και δεν είναι εγγυημένα.

Όλοι οι παραπάνω τρόποι δεν εξαφανίζουν τρίχες που έχουν ήδη φυτρώσει, άρα χρειάζεται κάποια μέθοδο αποτρίχωσης που θα αφαιρέσει αυτές που έχουν ήδη εμφανιστεί. Τέτοιες μέθοδοι είναι αποτρίχωση με κρέμες, με λέιζερ, με ηλεκτρόλυση, με τσιμπιδάκι, ή ξύρισμα, ή ξάνθεμα όπου είναι εφικτό.

Άλλα συμπτώματα

Υπάρχουν φαρμακευτικές αγωγές που μπορεί να προστεθούν αν στοχεύουμε σε συγκεκριμένα συμπτώματα που επιμένουν, όπως:

• φάρμακα απώλειας βάρους, όπως η ορλιστάτη, αν είστε υπέρβαρη.
• φάρμακα ελέγχου της χοληστερόλης, όπως οι στατίνες, αν είναι ανεβασμένη στο αίμα σας.
• φάρμακα θεραπείας της ακμής
• Χειρουργική θεραπεία

Με τη χρήση λαπαροσκοπικής χειρουργικής, πραγματοποιείται η τεχνική ovarian drilling (LOD) σε ορισμένες κατηγορίες γυναικών.

Υπό γενική αναισθησία, κάνουμε τρεις μικρές τομές στο δέρμα της κοιλιάς και μια μικροσκοπική κάμερα εισέρχεται στην κοιλιά. Με τη χρήση λέιζερ η ηλεκτρισμού θα καταστρέψουμε τον ιστό της ωοθήκης που προκαλεί την παραγωγή των “ανδρικών” ορμονών. Η επέμβαση αυτή έχει βρεθεί ότι μειώνει τα επίπεδα LH και αυξάνει τα επίπεδα FSH, επαναφέροντας την ορμονική ισορροπία στην ωοθήκη και αποκαθιστά τη φυσιολογική λειτουργία. Η επέμβαση αυτή πραγματοποιείται πια πολύ σπάνια λόγω της αποτελεσματικότητας των ανωτέρω μεθόδων.

Υπάρχουν κίνδυνοι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για τις γυναίκες με ΣΠΚΩ;

Οι εγκυμονούσες με ΣΠΚΩ έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών της εγκυμοσύνης όπως αρτηριακή υπέρταση, προεκλαμψία, διαβήτη της κύησης και αποβολής. Οι κίνδυνοι αυτοί αυξάνουν σε περίπτωση παχυσαρκίας. Έτσι, η παρακολούθηση της κύησης πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα, ενώ βοηθά η απώλεια βάρους πριν προσπαθήσετε να μείνετε έγκυες.