Η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση που αδυνατίζει τα οστά, κάνοντάς τα εύθρυπτα και πιο πιθανό να υποστούν κάταγμα. Η οστεοπόρωση εμφανίζεται συνήθως στην ηλικία των 45- 50 ετών και ειδικά σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Σε άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 70- 75 ετών, η οστεοπόρωση είναι το ίδιο συχνή και στα δύο φύλα. Πολλά άτομα με οστεοπόρωση νοσηλεύονται στο νοσοκομείο κάθε χρόνο για κατάγματα λόγω της ευθρυπτότητας των οστών, εξαιτίας της πάθησης.

Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;

Η οστεοπόρωση εξελίσσεται αργά για πολλά χρόνια. Συνήθως, δεν υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ή συμπτώματα μέχρις ότου ένα πέσιμο ή ένα ξαφνικό χτύπημα προκαλέσει κάταγμα των οστών.

Οι πιο κοινοί τραυματισμοί σε άτομα με οστεοπόρωση είναι:

• κατάγματα του καρπού
• κατάγματα του ισχύου (γοφού)
• κατάγματα των οστών της σπονδυλικής στήλης

Σε ακραίες καταστάσεις, ένας απλός βήχας ή φτάρνισμα μπορεί να προκαλέσει κάταγμα των πλευρών ή μερική καθίζηση κάποιου σπονδύλου.

Στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ένα κάταγμα οστού μπορεί να είναι σοβαρό και να οδηγήσει σε σοβαρή μακροχρόνια αναπηρία. Για παράδειγμα, ένα κάταγμα του ισχύου μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια προβλήματα κινητικότητας.

Παρότι ένα κάταγμα είναι το πρώτο σημάδι οστεοπόρωσης, μερικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας εμφανίζουν ένα χαρακτηριστικό καμπούριασμα. Αυτό συμβαίνει όταν τα οστά της σπονδυλικής στήλης έχουν υποστεί κάταγμα κάνοντας την υποστήριξη του βάρους του σώματος δύσκολη.

Είναι η οστεοπόρωση επώδυνη;

Η οστεοπόρωση δεν πονάει συνήθως μέχρι να προκαλέσει κάποιο κάταγμα. Παρότι όχι πάντα επώδυνα, τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης είναι το πιο συχνό σύμπτωμα μακροχρόνιου πόνου που σχετίζεται με την οστεοπόρωση. Συχνά, ο πόνος αυτός είναι μόνο ήπιος.

Τι προκαλεί την οστεοπόρωση;

Τα οστά σταματούν να αυξάνονται σε μήκος μεταξύ των 16- 18 ετών, αλλά συνεχίζουν να αυξάνονται σε πυκνότητα μέχρι το τέλος της δεκαετίας των 20. Αρχίζετε να χάνετε σταδιακά οστική πυκνότητα από την ηλικία των 35 ετών και ύστερα. Οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους άντρες να αναπτύξουν οστεοπόρωση λόγω του ότι οι ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν με την εμμηνόπαυση επιδρούν άμεσα στην πυκνότητα των οστών.

Τα οιστρογόνα είναι σημαντικά στην υγεία των οστών. Μετά την εμμηνόπαυση όμως, τα επίπεδα των οιστρογόνων πέφτουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή ελάττωση της οστικής πυκνότητας. Υπάρχει όμως μια κατηγορία γυναικών (περίπου το 25- 30% αυτών) που στα 5- 10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυσή τους δεν χάνουν μόνο το 1- 2% της οστικής μάζας, που είναι το σύνηθες, αλλά πολύ περισσότερο, μέχρι το 5- 8% κάθε χρόνο. Ο ρυθμός δηλαδή απώλειας της οστικής τους μάζας για αυτά τα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση είναι πολύ μεγαλύτερος του φυσιολογικού. Αυτές λοιπόν οι γυναίκες, αν μάλιστα δεν δημιούργησαν υψηλή κορυφαία οστική πυκνότητα κατά την διάρκεια της εφηβικής τους ζωής, είναι υποψήφιες να εμφανίσουν οστεοπόρωση.

Γενικά, γυναίκες που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης είναι αυτές που είχαν:

• πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν τα 45 τους χρόνια).
• κάνει υστερεκτομή (αφαίρεση μήτρας) και των ωοθηκών πριν τα 45 τους χρόνια
• καθυστέρηση στην εμφάνιση περιόδου για πάνω από έξι μήνες σαν αποτέλεσμα υπερεντατικής άσκησης ή αυστηρής δίαιτας. Άλλοι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης περιλαμβάνουν:

• φλεγμονώδεις παθήσεις όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα, νόσος του Crohn και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).
• παθήσεις που επηρεάζουν τους ενδοκρινείς αδένες, όπως υπερδραστήριος θυρεοειδής αδένας (υπερθυρεοειδισμός) ή υπερδραστήριος παραθυρεοειδής αδένας (υπερπαραθυρεοειδισμός).
• οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης, ειδικά ιστορικό κατάγματος του ισχύου σε κάποιον από τους γονείς.
• μακροχρόνια χρήση ορισμένων φαρμάκων που επηρεάζουν την ισχύ των οστών ή τα επίπεδα των ορμονών, όπως η πρεδνιζολόνη (κορτιζόνη) από του στόματος.
• προβλήματα δυσαπορρόφησης.
• υπερκατανάλωση αλκοόλ και κάπνισμα.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;

Αν υπάρχει υποψία οστεοπόρωσης, μπορούμε να κάνουμε εκτίμηση της κατάστασης χρησιμοποιώντας ένα ειδικό online πρόγραμμα, όπως το FRAX από το πανεπιστήμιο του Sheffield της Μ. Βρεττανίας. Μπορεί να χρειαστεί να κάνετε και εξέταση οστικής πυκνότητας.

Η εξέταση οστικής πυκνότητας πραγματοποιείται συνήθως με τη μέθοδο DEXA (DXA). Είναι μια σύντομη, ανώδυνη εξέταση και το αποτέλεσμα της εξέτασης μπορεί να μας βοηθήσει να εκτιμήσουμε το ρίσκο κατάγματος. Η εξέταση μετρά την οστική σας πυκνότητα και τη συγκρίνει με την οστική πυκνότητα ενός υγιή νεαρού ενήλικα όπως επίσης και κάποιου ατόμου της ίδιας ηλικίας και φύλου με εσάς.

Η διαφορά μεταξύ της οστικής πυκνότητας των οστών σας και αυτών του νεαρού ενήλικα υπολογίζεται σε τιμές τυπικής απόκλισης (standard deviation- SD) και ονομάζεται T score.

Η τυπική απόκλιση είναι μέτρο της διακύμανσης από έναν αναμενόμενο μέσο όρο. Ένα T score που είναι:

• πάνω από -1 SD είναι φυσιολογικό
• μεταξύ -1 και -2.5 SD ορίζεται ως “οστεοπενία”, δηλαδή ελαττωμένη οστική πυκνότητα σε σύγκριση με την κορυφαία οστική πυκνότητα
• κάτω από -2.5 ορίζεται ως “οστεοπόρωση”

Αν και η μέτρηση της οστικής πυκνότητας μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση της οστεοπόρωσης, η οστική σας πυκνότητα δεν είναι το μοναδικό πράγμα που καθορίζει τον κίνδυνο κατάγματος ενός οστού.

Η ηλικία το φύλο και τυχόν προηγούμενοι τραυματισμοί πρέπει να ληφθούν υπόψιν πριν παρθεί η απόφαση σχετικά με το αν χρειάζεστε θεραπεία για την οστεοπόρωση.

Με την απλή ακτινογραφία, μπορούμε να διαγνώσουμε κατάγματα που έγιναν, αλλά δεν είναι αξιόπιστος τρόπος μέτρησης της οστικής πυκνότητας.
Πώς γίνεται η θεραπεία της οστεοπόρωσης;

Η θεραπεία της οστεοπόρωσης βασίζεται στη θεραπεία και πρόληψη των καταγμάτων και τη χρήση φαρμάκων για την ενδυνάμωση των οστών.

Η απόφαση για τι θεραπεία θα χρειαστεί, αν χρειαστεί, εξαρτάται από τον κίνδυνο κατάγματος. Θα συνυπολογισθούν μία σειρά παραγόντων, όπως η ηλικία σας, ο κίνδυνος κατάγματος, τυχόν προηγούμενο τραυματισμός και τα αποτελέσματα από την οστική πυκνότητα.

Μπορεί να μην χρειάζεστε ή να μην θέλετε να πάρετε φάρμακα για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης. Τουλάχιστον, βεβαιωθείτε ότι προσλαμβάνετε ικανοποιητικά ποσά από ασβέστιο και βιταμίνη D. Για να το πετύχετε αυτό, ελάτε να συζητήσουμε μαζί ή με κάποιον διατροφολόγο σχετικά με τη δίαιτά σας ώστε να σας προτείνουμε τις απαραίτητες τροποποιήσεις ή τη λήψη συμπληρωμάτων.

Οι Ελληνικές Αρχές έχουν προτείνει κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με το ποιός πρέπει να λαμβάνει φαρμακευτική θεραπεία για την οστεοπόρωση.

Για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με οστεοπόρωση που δεν είχαν κάταγμα: αλενδρονάτη, ετιδρονάτη, ρισενδρονάτη, ραλοξιφαίνη και ρανελικό στρόντιο για την πρωτοπαθή πρόληψη των οστεοπορωτικών καταγμάτων στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με οστεοπόρωση που είχαν κάταγμα: αλενδρονάτη, ετιδρονάτη, ρισενδρονάτη, ραλοξιφαίνη, ρανελικό στρόντιο και τεριπαρατίδη για τη δευετεροπαθή πρόληψη των οστεοπορωτικών καταγμάτων στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Ορισμένες γυναίκες ηλικίας μικρότερης των 55 ετών που δεν έχουν παραγόντες κινδύνου (ιστορικό φλεβοθρόμβωσης, καρκίνου του μαστού κλπ) και που έχουν έντονα περιεμμηνοπαυσιακά συμπτώματα, η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα (ΘΟΥ) θα μπορούσε να είναι η θεραπεία εκλογής που θα μειώσει και όλα τα οστεοπορωτικά κατάγματα.

Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη για την έναρξη της θεραπείας και η επιλογή του τύπου της θεραπείας πρέπει να εξατομικεύεται.

Πώς μπορεί να προληφθεί η οστεοπόρωση;

Η κληρονομικότητα καθορίζει το ύψος σας και την ανθεκτικότητα του σκελετού σας, αλλά παράγοντες του τρόπου ζωής όπως η διατροφή και η άσκηση επηρεάζουν πόσο υγιή θα είναι τα οστά σας. Μέχρι την ηλικία των 20-25 ετών κάθε μέρα ο οργανισμός δημιουργεί λίγη παραπάνω ποσότητα οστού (οστική μάζα) απ’ αυτή που καθημερινά καταστρέφει. Έτσι λοιπόν γύρω στα 25 μας αποκτούμε την μεγαλύτερη οστική μας μάζα που έχουμε στη διάρκεια της ζωής μας. Την υψηλότερη αυτή οστική μάζα την ονομάζουμε “κορυφαία οστική πυκνότητα” κι έχει μεγάλη σημασία για το αν θα κάνουμε ή όχι οστεοπόρωση αργότερα. Οι κυριότεροι τρόποι για να προληφθεί η οστεοπόρωση είναι οι εξής:

Τακτική άσκηση

Η τακτική άσκηση είναι πολύ σημαντική. Οι ενήλικες μεταξύ 19 ως 64 ετών πρέπει να ασκούνται τουλάχιστον για 2 ώρες και 30 λεπτά εβδομαδιαία, κάνοντας μέτριας έντασης αεροβικές ασκήσεις, όπως το ποδήλατο και το γρήγορο περπάτημα.

Άσκηση με την υποστήριξη του σωματικού σας βάρους και ασκήσεις με αντίσταση είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για τη βελτίωση της οστικής πυκνότητας και την πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Εκτός από αεροβικές ασκήσεις, οι ενήλικες από 19 ως 64 ετών πρέπει επίσης να κάνουν και ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών δύο ή περισσότερες φορές την εβδομάδα δουλεύοντας όλες τις μεγάλες μυϊκές ομάδες του σώματος.

Υγιεινή διατροφή

Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή συνιστάται για όλους. Μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη πολλών σοβαρών παθήσεων, συμπεριλαμβανόμενων καρδιοπαθειών, διαβήτη, ορισμένων καρκίνων και της οστεοπόρωσης.

Το ασβέστιο είναι σημαντικό για τη διατήρηση γερών οστών. Οι ενήλικες χρειάζονται 700 mg την ημέρα, που μπορείτε να τα πάρετε από τη διατροφή. Τροφές πλούσιες σε ασβέστιον περιλαμβάνουν τα πράσινα, φυλλώδη λαχανικά, τα αποξηραμένα φρούτα, τα γαλακτοκομικά κλπ.

Η βιταμίνη D είναι επίσης σημαντική για γερά οστά και δόντια γιατι βοηθά το σώμα μας να απορροφήσει ασβέστιο. Βιταμίνη D μπορούμε να βρούμε σε αυγά, γάλα και στα λιπαρά ψάρια.

Εντούτοις, το μεγαλύτερο ποσό βιταμίνης D παράγεται από το δέρμα μας ως απάντηση στο ηλιακό φως. Ευτυχώς στην Ελλάδα, η ηλιοφάνεια είναι επαρκής οπότε πρακτικά δεν υφίσταται τέτοιο θέμα. Οι έγκυες ή θηλάζουσες ίσως να μην μπορούν να προσλάβουν τις απαιτούμενες ποσότητες βιταμίνης D, που στην περίπτωσή τους είναι αυξημένες.

Αν υπάρχει κίνδυνος να μην προσλαμβάνεται ικανοποιητική ποσότητα βιταμίνης D μέσω της διατροφής και του τρόπου ζωής σας, μπορείτε να παίρνετε συμπληρώματα της βιταμίνης. Για τους ενήλικες, 10 μικρογραμμάρια βιταμίνης D την ημέρα, είναι αρκετά.

Άλλοι παράγοντες

Άλλοι παράγοντες του τρόπου ζωής μας που μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης περιλαμβάνουν:

διακοπή του καπνίσματος. Το κάπνισμα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης

περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ. Η συνιστώμενη ημερήσια δόση για τις γυναίκες είναι 2-3 μονάδες. Είναι επίσης σημαντικό να αποφεύγεται η κατάχρηση του αλκοόλ

Ζώντας με την οστεοπόρωση

Οι σηματικές πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζουν οι ηλικιωμένοι, τα μέλη της οικογένειάς τους και όσοι τους φροντίζουν είναι τα εξής:

Το να έχετε οστεοπόρωση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα πάθετε κάποιο κάταγμα. Υπάρχουν μέτρα που μπορείτε να λάβετε ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο πεσίματος ή κατάγματος.

Ελέγξτε το σπίτι σας για κινδύνους που μπορεί να σας κάνουν να σκοντάψετε και να πέσετε, όπως καλώδια. Βεβαιωθείτε ότι χαλιά και μοκέτες είναι στερεωμένα και βάλτε πλαστικά χαλάκια δίπλα από το νιπτήρα και στη μπανιέρα για να προστατευτείτε από γλίστρημα.

Παραμείνετε δραστήριοι και υγιείς, για παράδειγμα μέσω της άσκησης και της υγιεινής διατροφής, ώστε να μείνετε ανεξάρτητοι και να μειώσει την πιθανότητα πτώσης

Αν είστε ασταθής ή πέφτετε συχνά, μιλήστε μαζί μας ή με τον οικογενειακό σας γιατρό για τυχόν προβλήματα, όπως κακή όραση, φάρμακα που παίρνετε, κακή ισορροπία και αδυναμία των μυών που μπορεί να βελτιωθεί.