Αφορμή για το κείμενο στάθηκε μια περίπτωση που αντιμετωπίσαμε πρόσφατα. Η κυρία ανέφερε ότι στα πλαίσια του ετήσιου προληπτικού ελέγχου που είχε πραγματοποιήσει πρόσφατα, διαπιστώθηκε η ύπαρξη κύστης στη μία ωοθήκη. Η κυρία ήταν εδώ και λίγα χρόνια σε εμμηνόπαυση, ενώ παρουσίαζε και πρόπτωση μήτρας. Ήταν υγιής κατά τα άλλα και χωρίς κάτι αξιοσημείωτο από το ατομικό ή οικογενειακό της αναμνηστικό.

Το υπερηχογράφημα που κάναμε, έδειξε μια κύστη μεγέθους περίπου 4 εκ στη μία ωοθήκη. Η κύστη αυτή είχε μικτά στοιχεία (δηλαδή είχε μέσα και υγρό και συμπαγή στοιχεία). Σε κάποια σημεία είχε έντονα ηχογενή (άσπρα) στοιχεία. Αξιοσημείωτο ήταν ότι δεν φαινόταν να υπάρχει σημαντική αγγείωση που να τροφοδοτεί την κύστη.

Στη φωτογραφία φαίνονται οι τρεις περιοχές διαφορετικής ηχογένειας και οι χαρακτήρες της κύστης. Έχει ληφθεί η προφορική άδεια της ενδιαφερόμενης (μετά από διαγραφή των στοιχείων και της ημερομηνίας) και την ευχαριστώ πολύ για την προθυμία της.

Η μήτρα, και το ενδομήτριο φαινόντουσαν φυσιολογικά. Η άλλη ωοθήκη δεν μπορούσε να φανεί στον υπέρηχο γιατί είχε γίνει χειρουργείο για άλλη κύστη προ 20ετίας.

Για τη συμπλήρωση του ελέγχου ζητήσαμε έλεγχο του καρκινικού δείκτη CA- 125 που ήταν φυσιολογικός.

Εξήγησα στην κυρία ότι αυτή η κύστη δείχνει να έχει καλοήθεις χαρακτήρες. Αυτό προκύπτει από ανάλυση των χαρακτηριστικών της κύστης σύμφωνα με τους κανόνες που θέσπισε η ομάδα ΙΟΤΑ που αναλύει τα χαρακτηριστικά όγκων που εμφανίζονται στην ωοθήκη. Μάλιστα, εξήγησα στην ενδιαφερόμενη ότι τα χαρακτηριστικά της κύστης παραπέμπουν σε δερμοειδή κύστη, ενός καλόηθους όγκου που ονομάζεται κι αλλιώς “ώριμο κυστικό τεράτωμα”.

Οι δερμοειδείς κύστεις αποτελούν το 15% όλων των όγκων που εμφανίζονται στις ωοθήκες. Συνήθως εμφανίζονται σε νεαρές γυναίκες, γύρω στην ηλικία των 30 ετών και είναι επίσης ο πιο συχνός όγκος σε κορίτσια νεώτερα των 20 ετών. Μπορεί να περιέχουν μέσα στην κύστη δέρμα, τρίχες, αδένες, λίπος , σμήγμα, αίμα, δόντια νύχια κλπ. Το μέγεθός τους συνήθως είναι μικρότερο από 10 εκατοστά.

Ανέφερα στην κυρία ότι η πιθανότητα η κύστη αυτή να είναι κακοήθης είναι πολύ μικρή, περίπου 1- 2%. Έτσι τις εξήγησα τις επιλογές τις καθώς και τα υπέρ και τα κατά τις κάθε μιας επιλογής:

α) Στενή παρακολούθηση με υπερηχογράφημα ανά τρίμηνο, για ένα τουλάχιστον χρόνο, μαζί με μέτρηση του CA- 125

β) Χειρουργική αφαίρεση μόνο της κύστης (η αφαίρεση θα μπορούσε να γίνει και λαπαροσκοπικά)

γ) Χειρουργική αφαίρεση της κύστης καθώς και της μήτρας (ολική υστερεκτομή μαζί με τα εξαρτήματα) λόγω της πρόπτωσης μήτρας που είχε.

Η ενδιαφερόμενη αποφάσισε τελικά να προχωρήσει σε ολική υστερεκτομή πράγμα το οποίο και έγινε. Η ιστολογική εξέταση της κύστης επιβεβαίωσε την προεγχειρητική διάγνωση της δερμοειδούς κύστης χωρίς κανένα ίχνος κακοήθειας.

Μερικές πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες σχετικά με τη θεραπεία των κύστεων που βρίσκονται στις ωοθήκες είναι οι εξής:

Προτείνεται σε όλες τις γυναίκες η πραγματοποίηση ενός γυναικολογικού (διακολπικού) υπερηχογραφήματος κάθε έτος ανεξαρτήτως συμπτωμάτων. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να διαγνώσουμε τις κύστεις ωοθηκών και να πράξουμε τα δέοντα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι απλές ωοθηκικές κύστεις συνήθως εξαφανίζονται από μόνες τους σε λίγους μήνες, ακόμα και χωρίς θεραπεία.

Το αν χρειάζεται θεραπεία εξαρτάται από:

• το μέγεθος της κύστης και τα χαρακτηριστικά της
• το αν προκαλεί συμπτώματα
• το αν είστε σε εμμηνόπαυση ή όχι (οι γυναίκες σε εμμηνόπαυση έχουν ελαφρώς μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών)

Παρακολούθηση:

Για τις πιο απλές κύστεις συνήθως συνιστούμε αναμονή και παρακολούθηση. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα σπεύσουμε για χειρουργική αφαίρεση, αλλά πρέπει να παρακολουθούμε την κύστη επαναλαμβάνοντας το υπερηχογράφημα σε μερικές εβδομάδες ή μήνες για να δούμε αν η κύστη είναι ακόμα εκεί ή έχει φύγει από μόνη της. Επειδή στις γυναίκες που έχουν μπει σε εμμηνόπαυση ο κίνδυνος για καρκίνο των ωοθηκών είναι λίγο μεγαλύτερος, θα συνιστούσαμε υπερηχογράφημα ανά 3- 4 μήνες σε συνδυασμό με τη μέτρηση του CA-125 για τουλάχιστον ένα χρόνο.

Αν μετά τον επανέλεγχο η κύστη έχει φύγει, δεν χρειάζεται να κάνετε κάτι παραπάνω. Αν η κύστη παραμένει τότε μάλλον θα πρέπει να συζητήσουμε την χειρουργική της αφαίρεση.

Χειρουργική αφαίρεση:

Κύστεις μεγάλων διαστάσεων, κύστεις που δεν φεύγουν ή κύστεις που προκαλούν συμπτώματα συνήθως θα χρειαστεί να αφαιρεθούν.

Επίσης, αν υπάρχει κάποια ανησυχία ότι η κύστη είναι κακοήθης ή μπορεί να γίνει κακοήθης τότε θα σας προτείνουμε και πάλι χειρουργική αφαίρεση.

Η χειρουργική αφαίρεση γίνεται με δύο τρόπους:

• λαπαροσκόπηση
• λαπαροτομία (ανοικτό χειρουργείο)

Λαπαροσκόπηση

Οι πιο πολλές κύστεις μπορούν να αφαιρεθούν με λαπαροσκόπηση. Στην επέμβαση γίνονται τρεις μικρές τομές στην κοιλιά από όπου εισέρχονται μία κάμερα και δύο εργαλεία. Το πλεονέκτημα της λαπαροσκόπησης είναι ότι προκαλείται μικρότερος πόνος, μικρότερο σημάδι από την τομή στο δέρμα και ο χρόνος ανάρρωσης είναι μικρότερος.

Λαπαροτομία

Αν η κύστη σας είναι πολύ μεγάλη ή αν υπάρχουν υποψίες κακοήθειας, πιθανότατα να σας προτείνουμε ανοικτό χειρουργείο. Με μία χαμηλή τομή στο ύψος της γραμμής του μπικίνι θα αφαιρεθεί η κύστη αλλά ταυτόχρονα θα ελεγχθεί η περιοχή για άλλα ευρήματα που πιθανόν να τροποποιήσουν το χειρουργείο.

Κύστεις ωοθηκών και γονιμότητα

Σε γενικές γραμμές, μια κύστη ωοθηκών δεν αναμένεται να επηρεάσει τη γονιμότητά σας. Ακόμα και στην περίπτωση που θα χρειαστεί να αφαιρεθεί, αυτό θα γίνει με σεβασμό στην ωοθήκη και θα γίνει κάθε προσπάθεια να μην επηρεαστεί αυτή από το χειρουργείο. Αν χρειαστεί να βγει όλη η ωοθήκη, η άλλη που θα μείνει μπορεί να ανταπεξέλθει και να διατηρηθεί η γονιμότητα σας.

Η γονιμότητα σας όμως μπορεί να επηρεαστεί και να είναι πιο δύσκολο να μείνετε έγκυες σε κύστεις ενδομητρίωσης (ενδομητριώματα) και στις κύστεις στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Εξυπακούεται ότι αν για κάποιο λόγο χρειαστεί να αφαιρεθούν και οι δύο ωοθήκες τότε χάνετε η αναπαραγωγική σας ικανότητα. Σε αυτή την περίπτωση, θα προκληθεί τεχνητή εμμηνόπαυση. Σε κάθε περίπτωση όμως θα συζητήσουμε μαζί σας όλες σας τις επιλογές εκ των προτέρων ώστε να είστε απόλυτα προετοιμασμένη. Μαζί θα καταστρώσουμε και το πλάνο αντιμετώπισης προσαρμοσμένο στη δική σας περίπτωση.

Συμπερασματικά, η πλειονότητα των κύστεων που εμφανίζονται στις ωοθήκες είναι καλοήθους φύσης, ιδίως αν αυτό συμβεί πριν την εμμηνόπαυση. Υπάρχουν μια πληθώρα επιλογών για την αντιμετώπισή τους ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Χρήσιμο εργαλείο στην έγκαιρη διάγνωση τέτοιων καταστάσεων αποτελεί το γυναικολογικό υπερηχογράφημα που προτείνεται να γίνεται μια φορά το χρόνο ανεξαρτήτως συμπτωμάτων.