Ιός HPV και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος των γυναικών. Κάθε χρόνο, στην Ελλάδα, πάνω από 400 γυναίκες θα εμφανίσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερες από μία την ημέρα έρχονται αντιμέτωπες με ιδιαίτερα δυσάρεστα νέα.

Έχει διαπιστωθεί ότι η αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η επίμονη μόλυνση από ογκογόνους τύπους του ιού HPV. Ο ιός HPV είναι ένας σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός με πολλούς υποτύπους. Η μόλυνση από τον ιό HPV είναι πολύ συχνή, αλλά ευτυχώς η εξέλιξη προς κακοήθεια είναι πολύ σπάνια.

Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας πραγματοποιούταν με τη χρήση αποκλειστικά του τεστ Παπανικολάου. Σήμερα, διαθέτουμε ένα ακόμα εργαλείο για την πρόληψη των βλαβών που προκαλούνται από τον ιό HPV. Αυτό είναι το εμβόλιο που διατίθεται στην Ελλάδα δωρεάν για τις ηλικίες 9- 18 ετών. Ο εμβολιασμός περιλαμβάνεται στον Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.

Τι είναι ο ιός HPV;

Το όνομα HPV (Human Papilloma Virus, Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων) είναι το κοινό όνομα μιας οικογένειας ιών με πολλούς υποτύπους.

Οι διάφοροι υποτύποι του ιού HPV κατατάσσονται είτε ως υψηλού είτε ως χαμηλού ρίσκου, ανάλογα με τις βλάβες που προκαλούν. Για παράδειγμα ορισμένοι τύποι (όπως οι τύποι 6 και 11) προκαλούν κονδυλώματα. Άλλοι τύποι (όπως οι 16 και 18) σχετίζονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Στο 99% των περιπτώσεων, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας συμβαίνει σαν αποτέλεσμα μιας μόλυνσης στο παρελθόν από τους ογκογόνους υποτύπους υψηλού κινδύνου του ιού. Πολύ συχνά όμως, η μόλυνση από τον ιό HPV δεν εμφανίζει συμπτώματα.

Πώς μεταδίδεται ο ιός HPV;

Ο ιός HPV είναι πολύ κοινός και μεταδίδεται εύκολα με τη σεξουαλική επαφή. Υπολογίζεται ότι ποσοστό 50- 70% του πληθυσμού θα μολυνθούν με κάποιον τύπο του ιού κάποια στιγμή στη ζωή τους. Τις περισσότερες φορές, ο ιός δεν προκαλεί κάποια βλάβη μιας και το ανοσολογικό σύστημα άμυνας του οργανισμού καταπολεμά τη λοίμωξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, η λοίμωξη επιμένει και μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας.

Με προστατεύει το προφυλακτικό 100%;

Η χρήση του προφυλακτικού κατά την επαφή μπορεί να προστατεύσει από τη μόλυνση από τον ιό HPV. Εντούτοις, επειδή το προφυλακτικό δεν καλύπτει ολόκληρη την περιοχή των γεννητικών οργάνων και επειδή συχνά δεν τοποθετείται από την αρχή της επαφής, το προφυλακτικό δεν εξασφαλίζει έναντι της μετάδοσης από τον ιό HPV.

Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για τον εμβολιασμό;

Αυτό δεν έχει αποσαφηνιστεί επαρκώς ακόμα. Θεωρείται ότι είναι καλύτερο να πραγματοποιηθεί ο εμβολιασμός πριν την έναρξη των επαφών. Αν σκεφτεί κανείς τη μέση ηλικία έναρξης των επαφών, τότε είναι λογικό να προτείνεται να πραγματοποιηθεί αυτός ο εμβολιασμός κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της εφηβείας πριν ξεκινήσουν οι επαφές.

Εντούτοις, αυτό δεν πρέπει να λειτουργεί αποτρεπτικά για τις κοπέλες ή γυναίκες μέχρι 26 ετών που δεν έχουν εμβολιασθεί ακόμα και έχουν ήδη ξεκινήσει ολοκληρωμένες επαφές. Ο εμβολιασμός και σε αυτές τις περιπτώσεις, προσφέρει πλεονεκτήματα και προστασία από τους κινδύνους της μόλυνσης από τον ιό HPV.

Οι διάφοροι τύποι του ιού HPV και τι προκαλούν

Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι του ιού HPV, με περίπου 40 τύπους που δρουν στα γεννητικά όργανα.

Η λοίμωξη με κάποιους τύπους του ιού HPV που χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου μπορεί να προκαλέσει ανάπτυξη ανώμαλου ιστού και κυτταρικές αλλαγές που μπορεί να οδηγήσουν μελλοντικά στην εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Τέτοιοι υποτύποι είναι για παράδειγμα οι τύποι 16, 18, 31, 33, 34, 45, 52 και 58 και έχει δειχθεί ότι συνολικά ευθύνονται για πάνω από το 90% των περιπτώσεων καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Οι τύποι 16 και 18 είναι οι συχνότερα εμφανιζόμενοι υποτύποι. Εκτός από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας οι ογκογόνοι τύποι μπορούν να προκαλέσουν επίσης καρκίνο του κόλπου και του αιδοίου αλλά επίσης καρκίνο του πρωκτού, καρκίνο του πέους και του στοματοφάρυγγα.

Η λοίμωξη του οργανισμού με ορισμένους άλλους τύπους που χαρακτηρίζονται ως χαμηλού κινδύνου μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση κονδυλωμάτων στα γεννητικά όργανα και τον πρωκτό καθώς επίσης και στο δέρμα. Επίσης μπορεί να προκαλέσουν θηλώματα στο λάρυγγα. Τέτοιοι υποτύποι είναι για παράδειγμα οι τύποι 6, 11, 40, 42, 43, 44, 53 και 54. Οι πιο συχνοί είναι οι υποτύποι 6 και 11 που αποτελούν το αίτιο για περίπου το 90% των κονδυλωμάτων.

Πως βοηθά το εμβόλιο για τον ιό HPV

Υπάρχουν δύο εμπορικά διαθέσιμα εμβόλια .Το ένα, προστατεύει από τους ογκογόνους τύπους 16 και 18. Το άλλο προστατεύει επιπλέον από τους ογκογόνους τύπους 31, 33, 45, 52 και 58 καθώς και από τους μη ογκογόνους τύπους 6 και 11 που προκαλούν κονδυλώματα.

Είναι ασφαλές το εμβόλιο; Έχει παρενέργειες;

Το εμβόλιο για τον ιό HPV είναι ασφαλές. Ήδη υπάρχει πολύχρονη εμπειρία από την χορήγησή του από εκατομμύρια εμβολιασμούς παγκοσμίως. Εμφανίζει αραιά μόνο τοπικές παρενέργειες όπως πόνο στο σημείο του εμβολιασμού, κοκκίνισμα. Άλλες φορές προκαλείται πονοκέφαλος ή κάποια αδιαθεσία.

Προσοχή χρειάζεται στην περίπτωση που συνυπάρχουν χρόνια προβλήματα υγείας ή αν υπάρχει ιστορικό σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης (αναφυλαξία). Στην περίπτωση που ισχύει κάτι τέτοιο θα πρέπει να ενημερωθούμε σχετικά.

Σε πόσες δόσεις χορηγείται το εμβόλιο;

Το δοσολογικό σχήμα διαφέρει ανάλογα με το είδος του εμβολίου και την ηλικία χορήγησης. Για τα κορίτσια κάτω των 15 ετών αρκούν δύο δόσεις ενώ για τις μεγαλύτερες θα χρειαστεί να χορηγηθούν 3 δόσεις ώστε να παράγει αρκετά αντισώματα ο οργανισμός. Η ένεση γίνεται ενδομυϊκά.

Είναι σημαντικό να ολοκληρωθεί το εμβολιαστικό σχήμα έτσι ώστε να δημιουργηθούν τα απαραίτητα αντισώματα.

Ο ετήσιος έλεγχος τραχήλου και το εμβόλιο HPV

Ο ετήσιος έλεγχος του τραχήλου της μήτρας με το τεστ Παπανικολάου είναι ένας τρόπος για να ανιχνεύσουμε αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας πολύ πριν εξελιχθούν σε καρκίνο. Είναι αποδεδειγμένο ότι η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία των αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, σώζουν ζωές. Με την τακτική παρακολούθηση μπορεί να προληφθούν περίπου τα τρία τέταρτα των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας.

Όσες έχουν πραγματοποιήσει τον εμβολιασμό έναντι του ιού HPV, δεν πρέπει να αμελούν τον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο και το τεστ Παπανικολάου. Παρότι το εμβόλιο αναμένεται να βοηθήσει στην ελάττωση των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, οι γυναίκες δεν εξασφαλίζονται από την επίδραση των υπόλοιπων αιτιών αν δεν ελέγχονται τακτικά.